Lisansız elektrik üretim yönetmeliği kapsamında 10kw ve altı çatı ve cephe uygulamalı güneş elektrik üretim tesisleri için tip proje ve ekleri yayınlandı, öncelikle standartlaşma adına atılan bu adımı olumlu bulduğumu belirtmek isterim . Tabi ki üzerinde tartışılan noktalar olacaktır. Bu yazımda özellikle DC Hızlı kapama konusunu incelemeye çalışacağım. Tedaş Tip Projede belki de en dikkat çeken bölüm DC hızlı kapama
Aslında bu konu Amerika’da NEC ( National Electric Code) 2014 standardı ile 22 eyalette uygulanmaya başlanan, amacı elektronik ekipmanlar ve kablolama ile ilgili güvenlik standartlarının oluşturularak yangın riskinin minimize edilmesidir. Fotovoltaik konusundaki kısım “690.12 Rapid Shutdown of PV Systems on Buildings” Türkçesiyle binalardaki pv sistemlerinin hızlı bir şekilde kapatılmasını düzenleyen bölümdür(DC taraf)
Tedaş tip projede belirtilen DC hızlı kapama
(panel bazında) aslında NEC 2014 de değil NEC 2017 de belirtilmektedir. En temel fark şudur ki; NEC 2014 dizi(string) bazında hızlı kesmeyi yeterli görürken, NEC 2017 panel bazlı hızlı kesme üzerine odaklıdır. Amerika pazarında, ülkemizde de satışta olan inverter markalarının Rapid shutdown (RSD) ürünleri (diziler için hızlı kesme ürünleri) mevcuttur. Ancak bu ürünler dizinin tamamı (örneğin 10 panel 300V ) ile inverter arasında izalasyon sağlamaktadır.
NEC 2017 bölüm 690.12 her bir panelin ayrı ayrı kapatılması fikri üzerine yoğunlaşmıştır. Bu durum ilk bakışta mikro inverter ve optimiser çözümlü sistemlerin avantajlı olacağı gibi görünse de özellikle Amerika pazarında dizi inverterler için hızlı DC kapatma çözümleri mevcuttur. Bir panel için bir adet veya 2 panel için 1 adet veya 4 panel için 1 adet cihaz ile bu kapama işlemini yapılabilmektedir.
Tabiki maliyetleri arttıran bir durum olduğu kesin ,öte yandan güvenlik anlamında da tartışmaları beraberinde getiren bir konu olduğu da kesin. Zira bazı makalelerde dizi kapama ile panel bazlı kapama arasında “gerçekten gerekli mi ?” odaklı yazılar da okudum.
Şimdi gelelim bambaşka ve çok önemli bir noktaya ;
Sunspec alliance, içerisinde maxim integrated ve Texas instrument ( bu iki firmanın ürettiği entegrelerin olmadığı yer yoktur diyebilirim, yanınızda, sağınızda solunuzda mutlaka bu firmaların ürettiği entegreleri kullanan cihazlar vardır. Konunun derinliği ve ciddiyetini belirtmek istedim) gibi 30 un üzerinde teknoloji lideri firma ile NEC regülasyonuna uyum sağlamak adına, rapid shutdown uygulamalarında kullanılmak üzere yeni bir standart belirledi .
Bu yeni standartta iletişim protokolü DC dizi kabloları üzerinde iletilecek. Kapama mesajı için inverter yanında bulunan bir master cihaz tüm panelleri tek tek kapatabilecek. PV modül üreticileri bu protokolü her bir panelin junction box içerisine yerleştirecek olan gömülü (embedded) devreler ile algılayıp aksiyon alabilecek. Böylece uyum sorunu olmadan tak çalıştır mantığında ve en düşük maliyetli biçimde regülasyona uyulması sağlanacak.
Modül seviyesinde güç elektroniği (MLPE)
hayatımıza daha fazla girecek gibi görünüyor. Bu ürünler sadece paneller üzerine monte edilebilen cihazlar olmayacak , aynı zamanda panelin üzerinde fabrika çıkışlı entegre edilmiş modüllere de rastlayacağız. MLPE solar enerji de ; micro inverter , optimiser hem de dizi inverterler için çözümün bir parçası olacaklar.
Diğer taraftan bana ilginç gelen nokta ; Amerika temelli NEC içeriğinden, Tedaş tip projede bahsedilmesidir. Bu durum ister istemez standartlarda belirtilen diğer konularda örneğin dizi arc fault detection ( ark tespiti) veya kabloların metal borular içerisinden iletilmesi gibi değişiklikleri de peşinden getirir mi sorusunu aklıma getiriyor ?
Sonuç olarak özetlemek gerekirse ; Çatı uygulamalarında panel bazlı kapama çok yeni bir konu ,üzerinde çokça tartışılacaktır(umarım yapıcı tartışmalar olur) ve en doğrusuna karar verilir. İçerik belirleme konusunda sektörün fikirlerine başvurulması ,ortak akıl dinlenerek kararlar alınması, ülkemizin iç dinamiklerine uygun ve güneş enerjisi sektörünü, herkesin ulaşabileceği ve çatısına yaptırmaya teşvik edici düzenlemelerle çok daha doğru ilerleyeceğimiz kanaatindeyim.
